CEREMONIAŁ ŁOWIECKI

Ceremoniał łowiecki jest zbiorem reguł i zasad celebrowania obrzędów myśliwskich. W swej treści i symbolice nawiązuje do tradycji, obyczajów i zwyczajów łowieckich, które były przekazywane i pielęgnowane od wieków, i przetrwały do dzisiaj. Ceremoniał łowiecki wyraża swoistość życia braci myśliwskiej, szczególnie jego momentów uroczystych. Duże znaczenie ma strona emocjonalna i piękno ceremonii łowieckich. Podniosła, pełna powagi atmosfera i związane z nią przeżycia wywierają trwały wpływ wychowawczy, szczególnie na młodych adeptów myślistwa. Dlatego bardzo ważną sprawą jest staranne przygotowanie każdej ceremonii pod względem organizacyjnym i wykonawczym.

Ceremoniał systematyzuje zasady organizowania i przeprowadzania obrzędów zawarte w piśmiennictwie fachowym, w wydawnictwach łowieckich i zarządzeniach władz łowieckich. Nie ustala on w sposób arbitralny wszystkich szczegółów opisywanych uroczystości, jest więc oczywiste, że nie wszystkie zawarte w ceremoniale ustalenia będą mogły być bezwzględnie stosowane w każdym kole łowieckim i w każdej sytuacji. Stąd też mogą być wprowadzane określone zmiany w zależności od miejsca i okoliczności organizowania danej ceremonii.

1. ZASADY POSTĘPOWANIA ZE SZTANDAREM

1. Opis sztandaru, poczet sztandarowy

Sztandar łowiecki dla myśliwych zrzeszonych w Polskim Związku Łowieckim jest najważniejszym symbolem naszej organizacji. Wszelkie uroczystości, w których uczestniczy sztandar, takie jak: rocznice powstania koła, odznaczanie koła, msza hubertowska, ślubowanie myśliwskie, uroczystości pogrzebowe i walne zgromadzenie koła, wymagają oddania mu należnego szacunku i honoru. Sztandar należy godnie reprezentować w czasie uroczystości, jak również odpowiednio obchodzić się z nim w czasie transportu i przechowywania. Posiadanie sztandaru wymaga zgody Okręgowej Rady Łowieckiej, która jest potwierdzona uroczystym aktem nadania sztandaru. Ufundowaniem go zajmuje się powołany w tym celu ,zespól fundacyjny sztandaru" skupiający inicjatorów i fundatorów sztandaru (osoby lub instytucje).

Sztandar stanowi płat materiału o wymiarach 100 x 100 cm umocowany do drzewca zakończonego symbolem Polskiego Związku Łowieckiego lub grotem wzorowanym na tradycyjnych oszczepach myśliwskich. Pod grotem umocowana jest wstęga o szerokości 10 cm, na której są umieszczone nadane kołu odznaczenia. W ornamencie sztandaru uwzględnia się motywy charakterystyczne dla danego koła np. godło koła, a także elementy regionalne. Sztandar powinien być przechowywany rozwinięty w oszklonej gablocie. We wszelkich uroczystościach z udziałem sztandaru uczestniczy poczet sztandarowy złożony z trzech osób: dowódcy pocztu (prowadzącego poczet), chorążego niosącego sztandar i adiutanta (asystenta). Chorąży pocztu staje z prawej strony sztandaru, a adiutant z lewej. Do uczestnictwa w poczcie, który jest funkcją zaszczytną dla myśliwego, wybierani są myśliwi legitymujący się nienaganną postawą etyczną i o dobrej prezencji. Ubiór pocztu sztandarowego stanowią: łowiecki mundur organizacyjny z odznaczeniami, biała koszula, kapelusze myśliwskie jednakowego fasonu i koloru oraz buty w kolorze czarnym. W kościele poczet występuje w kapeluszach. Przez ramię założone ma zielone szarfy z czerwonym paskiem przy obrzeżach, spięte rozetą łub związane na lewym boku. Członkowie pocztu na rękach mają białe rękawiczki. Poczet sztandarowy uczestniczący w uroczystościach odbywających się w pomieszczeniach zamkniętych również występuje w kapeluszach.

2. Postawy (chwyty sztandarem)

3. Przekazanie sztandaru

Przekazanie sztandaru to moment szczególnie uroczysty w życiu kola łowieckiego. Uroczystość ta ma miejsce zazwyczaj w miejscach o charakterze świeckim, ale może być połączona z ceremonią poświęcenia sztandaru w kościele. Termin nadania i poświęcenia sztandaru związany jest zwykle ze Świętem Hubertowskim, jubileuszem kola lub z uroczystościami okręgowymi PZL. Przebiegiem ceremonii kieruje mistrz ceremonii koła, wydający pocztowi sztandarowemu odpowiednie komendy. Na tę uroczystość powinni być zaproszeni przedstawiciele władz okręgowych PZŁ i goście z zaprzyjaźnionych kół łowieckich. Najwyższy rangą przedstawiciel władz okręgowych PZŁ wygłasza krótkie przemówienie, w asyście członków zarządu koła podchodzi do sztandaru rozłożonego na stole, po czym wbija pierwszy gwóźdź w drzewce sztandaru i wpisuje się do kroniki kola. Czynności te powtarzają członkowie władz koła. Po wbiciu ostatniego gwoździa mistrz ceremonii podaje komendę: „Poczet sztandarowy - wystąp". Sygnalista gra sygnał „Pasowanie myśliwskie". Poczet występuje z szeregu myśliwych i zatrzymuje się przed stołem ze sztandarem. Prezes Okręgowej Rady Łowieckiej podnosi sztandar do pozycji pionowej, następnie pochyla sztandar tak, by dolna krawędź płatu znajdowała się na wysokości metra od ziemi. Teraz odbywa się akt odnowienia ślubowania myśliwskiego. Asystujący prezesowi członkowie zarządu koła przyklękają na lewe kolano przy płacie sztandaru i wyciągając prawe ręce ze złożonymi dwoma palcami do ślubowania, dotykają nimi płatu sztandaru. Pozostali myśliwi, z prezesem włącznie, stoją w postawie zasadniczej, z dwoma palcami uniesionymi do ślubowania i w ślad za mistrzem ceremonii powtarzają rotę ślubowania:

„Przyjmując ten sztandar, symbol prawego łowiectwa, ślubujemy uroczyście: przestrzegać sumiennie praw łowieckich, postępować zgodnie z zasadami etyki łowieckiej, zachowywać tradycje polskiego łowiectwa, chronić przyrodę ojczystą, dbać o dobre imię łowiectwa i godność polskiego myśliwego".

Teraz do sztandaru podchodzi prezes koła, w asyście najstarszego i najmłodszego członka koła, przyklęka na lewe kolano, ujmuje narożnik płatu sztandaru, całuje go i wstaje, a przekazujący sztandar prezes ORŁ wygłasza tekst:

„Przekazuję Wam sztandar (wymienia nazwę koła) jako symbol pięknych idei prawego łowiectwa oraz znak Waszej koleżeńskiej i organizacyjnej wspólnoty. Działając i polując pod nim, bądźcie wierni wyobrażeniom na tym sztandarze ujętym, kultywujcie najlepsze tradycje naszych przodków. Noście ten sztandar wysoko, doznajcie pod nim wiele myśliwskich satysfakcji i zadowolenia. Niech Wam święty Hubert i bór darzą!"

Prezes koła przyjmuje sztandar i prezentuje oba jego płaty. Teraz zwraca się do pocztu sztandarowego mówiąc:

„Przekazuję pod Waszą straż i opiekę najcenniejszy symbol naszego koła. Strzeżcie go jak prawdziwego skarbu dla nas i dla potomnych".

Chorąży pocztu sztandarowego występuje do przodu, zatrzymuje się trzy kroki przed sztandarem i odpowiada:

„Przyrzekamy go strzec".

Chorąży pocztu przyklęka na lewe kolano, całuje kraj płatu sztandaru, wstaje, przejmuje sztandar od prezesa kola, wykonuje w tył zwrot i wstępuje na swoje miejsce, przyjmując postawę „zasadniczą" (sztandar postawiony na „stopce" drzewca, przy prawej nodze na wysokości czubka buta). Sygnalista gra „Darz Bór", chorąży pocztu „salutuje" sztandarem (wysuwa lewą nogę w przód na odległość jednej stopy i pochyła sztandar w przód pod kątem 45 stopni) do zakończenia sygnału.

4. Poświęcenie sztandaru

Poświęcenie sztandaru ma miejsce w kościele lub w czasie mszy polowej w łowisku. Po wprowadzeniu sztandaru (sztandarów) osoby uczestniczące we mszy świętej powstają z miejsc, a sygnalista gra sygnał „Marsz św. Huberta". Poczet sztandarowy ze sztandarem przeznaczonym do aktu poświęcenia zajmuje miejsce z prawej strony prezbiterium, a pozostałe poczty sztandarowe uczestniczące w uroczystości religijnej ustawiają się po obu stronach głównej nawy kościoła. Wejściu księdza towarzyszy sygnał „Powitanie". Kapłan po zajęciu miejsca przed ołtarzem powinien krótko poinformować zebranych o tym, jakiej uroczystości poświęcona jest msza święta.

Akt poświęcenia sztandaru następuje po komunii świętej. Uczestniczący w uroczystości religijnej wstają, poczet sztandarowy i pozostałe poczty salutują, a ksiądz wypowiada słowa:

„Niech pod tym sztandarem święty Hubert zawsze darzy Wam swymi łaskami, a Wy swym stosunkiem do ludzi i przyrody, starajcie się być tego godni"

następnie błogosławi sztandar i zebranych; sygnalista gra sygnał „Darz Bór". Po poświęceniu sztandaru jeden z członków zarządu koła łowieckiego może złożyć podziękowanie kapłanowi za dokonanie tego aktu.

Jeśli uroczystość przekazania sztandaru połączona jest z poświęceniem sztandaru, wówczas osoba wyznaczona do prowadzenia uroczystości zwraca się do przedstawiciela władz okręgowych PZL o przekazanie sztandaru zgodnie z opisanym powyżej przebiegiem.

5. Udział sztandaru w liturgii mszy świętej

Msze myśliwskie odznaczają się uroczystą oprawą i sprawowane są ku czci św. Huberta, w intencji żyjących i zmarłych myśliwych lub dziękczynnie.

Przed rozpoczęciem uroczystej mszy świętej poczet wprowadza sztandar, a za nim do kościoła wchodzą myśliwi. W tym samym czasie sygnalista gra sygnał „Marsz św. Huberta". Sztandar wprowadza się i wyprowadza z kościoła w pozycji „prezentuj" (chorąży pocztu podnosi lekko sztandar do położenia pionowego, dłoń prawej ręki obejmuje dolną część drzewca sztandaru, a lewa ręka podtrzymuje drzewce na wysokości barku). Poczet sztandarowy zatrzymuje się przed Najświętszym Sakramentem, a chorąży wraz z pocztem przyjmuje postawy: „zasadniczą" (na „baczność"), „prezentuj" i „salutuje". Następnie chorąży wykonuje chwyt „prezentuj", po czym poczet zajmuje wyznaczone miejsce skosem do ołtarza głównego, a sygnalista gra sygnał „Powitanie". W czasie trwania mszy świętej poczet stoi w postawie „zasadniczej". Przed Ewangelią, po słowach „Alleluja", sygnalista może zagrać sygnał „Pobudka", a po Ewangelii sygnał „Apel na łowy". W czasie podniesienia chorąży pocztu przyjmuje postawę „prezentuj" i „salutuje" sztandarem, a następnie powraca do postawy „zasadniczej". Sygnalista w tym czasie gra sygnał „Halali". Przed samą komunią św., przy słowach kapłana „oto Baranek Boży", chorąży pocztu przyjmuje postawę „prezentuj" i „salutuje", a po opuszczeniu hostii przyjmuje postawę „zasadniczą". Na zakończenie mszy świętej, przed udzieleniem błogosławieństwa, po słowach księdza „przyjmijcie błogosławieństwo Boże", sygnalista gra sygnał „Darz Bór". Po zakończeniu nabożeństwa prezes koła podaje komendę „Poczet sztandarowy - sztandar wyprowadzić". Na tę komendę chorąży pocztu wykonuje chwyt „prezentuj", następnie wychodzi z pocztem na środek kościoła, „salutuje" sztandarem w kierunku ołtarza głównego, po czym wykonuje następujące chwyty sztandarem: postawa „zasadnicza" i „prezentuj", potem wykonuje w tył zwrot i wyprowadza sztandar, wychodząc jako pierwszy z kościoła, a za nim pozostałe poczty. Sygnalista gra sygnały: „Marsz św. Huberta", po nim „Pożegnanie", a po opuszczeniu kościoła „Apel na łowy". Wymienione sygnały myśliwskie grane są podczas mszy św. w przypadku braku możliwości wykonania utworów „Mszy Hubertowskiej".

6. Udział sztandaru w pogrzebie

Obecność sztandaru kola w pogrzebie myśliwego ma znaczenie kulturowe, będąc jednocześnie ważnym elementem tradycji łowieckiej. Uczestnictwo sztandaru koła w ostatniej drodze myśliwego należy się każdemu, który odchodzi z naszego grona do Krainy Wiecznych Łowów. Myśliwych uczestniczących w pogrzebie, poczet sztandarowy i delegacje idące z wieńcami obowiązują łowieckie mundury organizacyjne. Sztandar koła należy udekorować kokardą koloru czarnego (kirem). W czasie świeckiego pogrzebu myśliwego kondukt otwiera sztandar niesiony w pozycji „na ramię" (chorąży pocztu kładzie drzewce sztandaru prawą ręką, pomagając sobie lewą, na prawe ramię i trzyma je prawą ręką pod kątem 45 stopni), a w pogrzebie religijnym poczet sztandarowy idzie za krzyżem, przed trumną. Podczas mszy żałobnej w kościele poczet sztandarowy ustawia się za trumną w postawie „zasadniczej", a na cmentarzu zajmuje miejsce blisko trumny, również przyjmując postawę „zasadniczą". Po zakończeniu obrzędu religijnego i przemówień sygnalista gra sygnał „Darz Bór" lub „Koniec polowania" czy "Apel na łowy". Przed opuszczeniem trumny żegnający myśliwy składa na trumnie zmarłego członka koła łowieckiego złom, a uczestniczący w pogrzebie pozostali myśliwi zbliżają się do grobu, trzymając w prawej ręce kapelusz, a w lewej ręce złom, który rzucają na trumnę. Podczas opuszczania jej do grobu poczet sztandarowy przyjmuje postawy: „prezentuj" i „salutowanie", a sygnalista gra sygnały: „Pożegnanie" i „Capstrzyk". Po zakończeniu pochówku poczet sztandarowy zwija sztandar i opuszcza cmentarz.

7. Uroczyste zebranie koła

Ważniejszym uroczystościom w kole łowieckim, takim jak: jubileusz koła, ślubowanie, dekoracja odznaczeniami i zmiana prezesa koła, powinien towarzyszyć sztandar. Jego wprowadzaniu i wyprowadzaniu należy nadać uroczysty charakter. Wprowadzanie sztandaru odbywa się na komendę prowadzącego uroczystość „Poczet sztandarowy - sztandar wprowadzić". Chorąży pocztu niesie sztandar w pozycji „na ramię", a sygnalista gra sygnał „Powitanie". Z kolei jego wyprowadzanie odbywa się na komendę „Poczet sztandarowy - sztandar wyprowadzić". Sztandar niesiony jest wówczas również w pozycji „na ramię", a sygnalista gra sygnał „Pożegnanie". Myśliwi w tym czasie stoją z odkrytymi głowami.

Jeśli przewiduje się dłuższy czas trwania uroczystości, sztandar umieszcza się w stojaku. Na komendę dowódcy pocztu „Poczet sztandarowy - stój", następnie na komendę „W lewo zwrot" lub „W prawo zwrot" poczet ustawia się w kierunku zebranych, asysta przyjmuje postawę „zasadniczą", chorąży pocztu „salutuje" sztandarem, wykonuje postawę „prezentuj", po czym wykonuje w tył zwrot, umieszcza sztandar w stojaku, ponownie robi w tył zwrot, a dowódca pocztu wydaje komendę „W prawo zwrot", następnie „Poczet - za mną marsz" i wyprowadza poczet sztandarowy. Przy ceremonii wyprowadzania sztandaru czynności są podobne, tylko w odwrotnej kolejności.

Jeśli na walnym zebraniu sprawozdawczo-wyborczym koła zostaje wybrany nowy prezes koła, wyprowadzenie sztandaru powinno być poprzedzone uroczystym przekazaniem sztandaru. W tym celu prowadzący zebranie wzywa ustępującego i nowo wybranego prezesa koła do przekazania sobie sztandaru. Poczet sztandarowy ustawia się przy stojaku frontem do zebranych, a członkowie zarządów po przeciwnych stronach pocztu. Chorąży pocztu wykonuje w tył zwrot, wyjmuje sztandar ze stojaka i ponownie robi w tył zwrot, przyjmując postawę „prezentuj", następnie „salutuje" sztandarem, a ustępujący ze swej funkcji prezes koła podchodzi do sztandaru, przyklęka na prawe kolano, prawą ręką podnosi skraj płatu sztandaru do ust, całuje go, opuszcza i wstaje. Chorąży pocztu przyjmuje postawę „prezentuj", wręcza sztandar ustępującemu prezesowi koła, pochyła sztandar, ustawiając go w pozycji „salutowanie", a nowo wybrany prezes koła postępuje ze sztandarem podobnie jak prezes ustępujący (przykięka i całuje sztandar). Ustępujący prezes po przyjęciu postawy „prezentuj" ze słowami „Darz bór" wręcza sztandar swemu następcy. Nowo wybrany prezes koła po zaprezentowaniu obu stron płatu sztandaru i przyjęciu postawy „prezentuj", oddaje go chorążemu pocztu. Teraz prowadzący zebranie wydaje komendę „Poczet sztandarowy - sztandar wyprowadzić" i poczet sztandarowy wyprowadza sztandar.

8. Pożegnanie sztandaru

Z należnymi honorami wobec sztandaru postępujemy także w razie likwidacji koła łowieckiego lub wymiany sztandaru na nowy. Uczestniczący w tej doniosłej chwili myśliwi występują w mundurach organizacyjnych lub w ubiorach wyjściowych.

Prowadzący uroczyste zebranie koła wydaje komendę „Poczty sztandarowe - sztandary wprowadzić". Poczty sztandarowe wprowadzają sztandary przy dźwiękach sygnałów „Marsz św. Huberta", a następnie „Powitanie". Teraz występuje z przemówieniem prezes koła, wyjaśniający decyzję pożegnania sztandaru. Głos może zabrać także przedstawiciel okręgowych władz PZŁ.

Po przemówieniach prowadzący uroczystość podaje komendę „Poczet sztandarowy - do pożegnania sztandaru wystąp". Myśliwi wstają, a sygnalista gra sygnał „Pożegnanie". Poczet sztandarowy z żegnanym sztandarem ustawia się frontem do myśliwych, a chorąży pocztu wykonuje chwyt „prezentuj". Osoba prowadząca uroczystość zwraca się do delegacji (składającej się z myśliwych mających największe zasługi i staż w kole) o wystąpienie w celu pożegnania sztandaru. Delegaci podchodzą do sztandaru, zatrzymują się przed nim, chorąży pocztu „salutuje" sztandarem, a wyznaczona osoba ze składu delegacji przyklęka na lewe kolano, ujmuje prawą ręką płat sztandaru, całuje go i wstaje. Delegacja wraca na swoje miejsce. Teraz podchodzi prezes koła i postępuje podobnie. Chorąży pocztu wykonuje chwyt do postawy „zasadniczej" i przekazuje sztandar prezesowi kola, a sygnalista gra w tym czasie sygnał „Myśliwska fanfara". Prezes koła odbiera sztandar, unosi go do góry prezentując zebranym, pochyła w prawo i w lewo, po czym przekazuje go chorążemu pocztu sztandarowego. Prowadzący uroczystość podaje komendę „Poczet sztandarowy - sztandar wyprowadzić". Podczas wyprowadzania sztandaru grany jest sygnał „Marsz św. Huberta". Z nowym sztandarem postępuje się podobnie jak przy wręczaniu sztandaru.